Paket tip cihazlar hava koşullandırma sektörünün en önemli konularından birini oluşturur. Bunun en önemli nedeni sunduğu kullanım esnekliğidir. Bu özelliği paket tipi cihazları müşteriler, inşaatçılar, yükleniciler ve mühendisler için çekici kılar.
“Paket tip” tanımlaması fabrikada monte edilen oda klimaları ve merkezi konut tipi cihazlardan, büyük kapasiteli absorpsiyonlu ve santrifüj su soğutucularına kadar çok geniş bir yelpazeyi kapsar.
Paket tip cihazlarının genel özellikleri;
Paket tipi klima cihazları ticari ve endüstriyel olmak üzere iki ana grupta toplanabilir. Genel olarak nominal kapasitesi 18 kW kadar olan cihazlar ticari, 18 kW üzeri endüstriyel olarak kabul edilir.
Çatı Tipi Paket Klimalar
Çatı tipi paket klimaları, paket klima cihazlarının bir parçasıdır ve klima santrali ve kondensing cihazını tek bir yapı içerisinde toplayan, soğutma veya ısıtma çevriminin tümüyle aynı ünite içerisinde gerçekleştiği kompakt ve birleşik (unitary) bir hava koşullandırıcıdır. Bu cihazlar soğutma-ısıtma kontrolü, havalandırma ve havanın temizlenmesini de kapsayan toplam bir iklimlendirme sağlar. Isının sağlandığı ortam ve ısının verildiği ortam hava olduğu için “havadan havaya” tip iklimlendiricilerdir.
İklimlendirme olarak “sadece soğutma” veya “hem ısıtma hem soğutma” yapabilen cihazlar olarak iki ana tipe ayrılırlar. Isıtma işlevi cihazın tersine çevrimle ısı pompası olarak çalıştırılmasının yanında, elektrikli ısıtıcı, sıcak su bataryası veya gaz yakma modülü kullanılarak da sağlanabilir.
Soğutma çevriminde ısı iç ortamdan alınır ve dış ortama iletilir. Bu durumda dış ortam tarafındaki batarya kondenser, iç ortam tarafındaki batarya ise evaporatör işlevi görür.
Isıtma çevriminde ise soğutma çevriminin tersine ısı dış ortamdan alınır ve iç ortama iletilir. Bu durumda dış ortam tarafındaki batarya evaporatör, iç ortam tarafındaki batarya ise kondenser işlevi görür.
Ana Parçalar ve İşlevleri
Çatı tipi paket klima cihazlarının yapısı, benzeri klima sistemlerinde olduğu gibi 5 ana parçadan (genleşme vanası, evaporatör, fan, kompresör) oluşur ve kullanılan diğer parçalar tamamlayıcıdır. Kompresör piston veya diğer sıkıştırma elemanları kullanarak soğutucu gazı sıkıştırıp kondensere gönderir. Kondenser sıcak sıkıştırılmış gazın ısısını uzaklaştırak sıvı hale geçmesini sağlayan bir ısı değiştiricidir. Bu bölüm “yüksek basınç devresi” olarak adlandırılır. Kondenserden sonra soğutucu akışkan genleşme vanasına gider. Bu ekipmanın görevi soğutucu akışkanı küçük bir delikten geçmeye zorlayarak basıncının düşmesini sağlamaktır. Basıncı düşürülen soğutucu akışkan buharlaşmanın gerçekleştirileceği evaporatöre ulaşır. Bu bölüm “alçak basınç devresi” olarak adlandırılır.
Evaporatörden sonra soğutucu akışkan çevrimi tamamlamak üzere tekrar kompresöre gider. Çevrim ısının alınması ve tekrar ısı kazanılması şeklinde sürekli devam eder.
Mekanik soğutma çevrimini oluşturan bu 5 ana parçanın işlevleri aşağıdaki açıklanmıştır.
Genleşme Vanaları
Ana işlevi basınç düşürme olan çeşitli tiplerde genleşme vanaları vardır. Yüksek basınç hattından genleşme vanasına iletilen soğutucu akışkan küçük bir delikten geçerken sahip olduğu yüksek basıncın büyük bir kısmını kaybeder. Evaparatöre geldiğinde buğu şeklinde olacaktır. Burada sadece basıncı azalmamış aynı zamanda yüzey alanı da genişlemiştir. Milyarlarca sıvı zerreciğinin yüzey alanı, genleşme vanasına giren boru içerisindeki soğutucu akışkandan çok daha fazla olacağı kesindir.
Evaporatör ve Fan
Genleşme vanası, düşük basınçlı soğutucu zerreciklerini evaporatör içerisine püskürtür.
Evaporatör, cebri hava tipli ve ısıyı iyi ileten bakır tüplerden yapılmıştır. Isı transferini daha da arttırmak için bakır boruların üzerine geçirilmiş alüminyum yüzeyler kullanılmıştır. Bu arttırılmış yüzey havaya açıktır ve bu tip bir evaparatörde havayı kanatlar arasından geçmesi için emen bir fan, fan motoru vardır.
Evaporatör kanatları arasından geçen havanın sıcaklığı düşer ve soğutma etkisi oluşur. Evaporatörler üzerinden geçen havayı iç mekana fan yardımıyla ulaştırırlar. Isı akışı ısı yük kaynağı/dolaşan hava/alüminyum kanatlar/bakır evaparatör tüpleri/sıvı soğutucu zerrecikleri şeklinde gerçekleşir. Sıvı soğutucu zerrecikleri gaz fazına geçme aşamasında olduklarından büyük miktarda ısıyı absorbe edebilirler. Böylece genleşme vanası ile Kompresör Evaporatör Kondenser Genleşme Elemanı basıncı düşürülen, daha sonra evaporatöre girerek yüzey alanı genişleyen soğutucu akışkan iç mekan ısı yükünü alır, bu ısı ilavesi ile de gaz haline geçer ve böylece soğutma işlemi gerçeklemiş olur.
Kompresör
Kompresör 2 fonksiyonu yerine getirir. Gazı sıkıştırır ve çevrimde hareket ettirir. Bu sayede soğutucunun görevini devamlı yerine getirmesini sağlar. Sıkıştırma işlemi ister istemez gaza ısı yükler. Bu yük “Sıkıştırma Isısı” olarak isimlendirilir. Sıcak sıkıştırılmış gaz son ana parça olan kondensere geçiş için basma hattına ilerler.
Kondenser
Kondenser çalışma prensibi olarak evaporatöre benzemektedir. Evaporatör gibi ısıyı uzaklaştıracak özelliklere sahiptir. Fakat bu sefer amaç ısıyı uzaklaştırarak soğutucunun gaz halinden sıvı hale geçişini sağlamaktır. Eğer sıcak sıkıştırılmış gaz 57 o C ve kondenser bataryası arasından geçen havada 32 o C ise, ısı tıpkı eğimli bir yüzeyde yüksekten aşağı yuvarlanan bir top gibi yüksekten alçak ısıya akar.
Kompresör çalıştığı sürece bu çevrim devamlı olarak bir yerden aldığı ısıyı diğer bir yere iletmeye devam eder.
Bu 5 ana parçanın yanında, kurutucu filtre, gözetleme camı, akümülatör, yoğuşma tankı, 4 yollu vana (tersine çevrimli ısı pompalı çatı tipi klimalar için) gibi yardımcı ekipmanlar da kullanılabilir.